Kronik böbrek hastalığı nedir?
Böbreklerin fonksiyonel veya anatomik olarak tedavi edilemez şekilde kalıcı bozukluğudur. Terim olarak kronik; uzun süreli ve tedavi ile geçmeyen durumu tanımlamaktadır. Kronik böbrek hastalığı hayat boyu devam eden bir problemdir. Kesin bir tedavisi yoktur ve yıllar içerisinde böbrek fonksiyonları tamamen durabilir.
Kronik böbrek hastalığının beş evresi mevcuttur.
Kronik böbrek hastalığının 1 → 5 evresi mevcuttur. Evre 3 kendi içerisinde 3a ve 3b olarak ikiye ayrılmaktadır. Tüm kronik böbrek hastalığı olan çocuklar son evreye kadar ilerlemeyebilirler.
Erken evreler; evre 1, 2, 3a’ dır. Bu evrelerde genellikle hastaların herhangi bir semptomu yoktur. Böbreğin anatomik bozuklukları veya idrarda artmış protein atılımı (proteinüri) gibi sorunları olabilir. Fonksiyonlar yavaşça bozulabilir.
Geç evreler; evre 3b, 4, 5’ dir. Böbreğin fonksiyonları kötüleşmeye devam eder. Semptomlar evreler ilerledikçe artarak ortaya çıkabilir. Son evre olan evre 5’ te böbrekler artık vücudu destekleyemezler. Bu evre son dönem böbrek yetmezliği olarak da isimlendirilir.
Kronik böbrek hastalığında hastalığın evresine ve altta yatan hastalığa göre semptomlar farklılık gösterebilmektedir..
Böbrekler vücutta birçok önemli fonksiyonu yerine getirmektedir. Bunların başlıcaları; idrar üretimi, atıkların vücuttan uzaklaştırılması, tuz ve mineral dengesinin sürdürülmesi, asit-baz dengesinin korunması, kan yapımı ve kemik-mineral dengesinin sağlanması için hormonların salgılanması ve kan basıncının düzenlenmesidir. Kronik böbrek hastalığında zaman içerisinde bu fonksiyonların kaybı çeşitli semptomlara neden olabilmektedir.
Kronik böbrek hastalığında görülebilecek bazı semptomlar;
- • İdrarda kan saptanması (gözle görülebilen veya mikroskobik)
- • Çok miktarda su içme ve idrar üretimi
- • İdrar miktarında azalma
- • İdrar sıklığında artış
- • Yeni başlayan gece idrar kaçırmaları
- • Uyku sorunları
- • Kuru ve kaşıntılı cilt
- • Ateş
- • Hipertansiyon
- • Yorgunluk, çocuğun aktivitesinde azalma
- • Geceleri kas krampları
- • İştahsızlık
- • Büyümede durma
- • Vücutta şişlik (ödem)
- • Solukluk, kansızlık
- • Okul başarısında düşme
Çocukluk çağında kronik böbrek hastalığının birçok nedeni vardır.
Çocuklarda kronik böbrek hastalığı nadir olarak görülmektedir. Kronik böbrek hastalığının doğumsal veya sonradan başlayan farklı nedenleri mevcuttur. Çocuklarda genetik hastalıklar (Örn. Polikistik böbrek hastalığı), doğumsal böbrek hastalıkları (Örn. Displastik böbrekler, vezikoüreteral reflü hastalığı), tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu, glomerülonefritler, sistemik lupus eritamatozus, üriner sistem taşı ve böbrekleri etkileyen daha nadir hastalıklar kronik böbrek hastalığına neden olabilmektedir.
Çocuklarda kronik böbrek hastalığının tanısı nasıl konulmaktadır?
Kronik böbrek hastalığının tanısı böbreklerin fonksiyonlarının kan – idrar tetkikleri ve görüntüleme yöntemleri ile değerlendirilmesi ile konulmaktadır. Tetkikleri ile glomerüler filtrasyon hızı hesaplanarak hastalığın evrelemesi yapılabilmektedir.
Çocuklarda kronik böbrek hastalığının tedavisi nasıl yapılmaktadır?
Kronik böbrek hastalığında tedavi hastalığın evresine ve hastanın mevcut semptomlarına göre düzenlenmektedir. Hastalığın evresinden bağımsız olarak tüm kronik böbrek hastalığı olan çocuklara ve ailelerine sağlıklı yaşam ve beslenme önerilmekte ve böbreklere zararlı olabilecek ilaç ve/veya maddelerden kaçınması tavsiye edilmektedir.
Erken evrelerde genellikle bir semptom görülmemektedir. Bu çocukların belirli aralıklar ile kontrollerinin yapılması yeterli olmaktadır.
Geç evrelerde semptomlara yönelik tedaviler düzenlenmektedir. Bunlar sıklıkla diyet değişikliklerinin yanı sıra tansiyon ilaçları, kan ilaçları, vitaminler, kalsiyum ve bikarbonat verilmesi gibi farklı tedavilerdir. Çocuklar çok sayıda ilaç içmek durumunda kalabilirler. Bu durumlarda ilaçların zamanında ve uygun şekilde alınabilmesi için çocuğun yaşam şekli ve ilaçların özellikleri dikkate alınarak düzenlemeler yapılmaktadır. Ayrıca çok sayıda ilaç kullanılması, kronik böbrek hastalığının yapabileceği iştahsızlığı arttırabilmektedir.
Son dönem böbrek yetmezliği (Evre 5) gelişen çocuklarda artık böbrekler vücut için hayati öneme sahip işlevleri yerine getiremezler. Bu nedenle mevcut fonksiyonların yerine getirilmesi için böbrek yerine koyma tedavisi olarak isimlendirilen diyaliz veya böbrek nakli tedavilerine gerek duyulmaktadır. Çocuklarda diyaliz tedavisi hemodiyaliz ve periton diyalizi şeklinde iki farklı yöntem ile yapılabilmektedir. Hemodiyaliz tedavisinde vücuttaki kan bir makine sistemi aracılığı ile vücudun dışında temizlenerek vücuda geri verilmektedir. Bu tedavi şekli haftanın 3 günü bir hemodiyaliz merkezinde veya evde ev hemodiyalizi şeklinde uygulanabilmektedir. Periton diyalizinde ise karın içerisindeki organları çevreleyen periton zarı kullanılır. Karın boşluğuna el ile veya makine aracılığı ile diyaliz sıvıları verilerek her gün diyaliz yapılmaktadır. Her iki diyaliz tedavisinde de çocukların sıkı diyet kurallarına uyması gerekmektedir. Periton diyalizi bu bakımdan daha serbest bir diyete müsaade ettiği için çocukluk çağında daha çok tercih edilmektedir.
Böbrek nakli çocuklarda en seçkin böbrek yerine koyma tedavisidir. Canlı veya kadavra vericiden alınan böbreğin çocuğun vücuduna yerleştirilmesi ile nakil işlemi gerçekleştirilmektedir. Çocuğun bağışıklık sisteminin nakil edilen böbreği yabancı bir organ gibi görüp saldırmaması için nakil ile eş zamanlı başlanan ve sonrasında ömür boyu devam edilecek olan bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar kullanılması gerekmektedir.
Kronik böbrek hastalığı olan çocukların düzenli aralıklar ile izlenmesi çok önemlidir.
Çocuklarda kronik böbrek hastalığının izlemi bu konuda uzmanlaşmış ekiplerce yapılmaktadır. Bu kontrollerde çocuğun büyümesi, kan basıncı ölçümü gibi önemli bulguların yanı sıra hastalığın evresine göre belirli tetkikleri yapılmaktadır.
Kronik böbrek hastalığı olan çocukların desteklenmesi, hastalığı ile baş etmesinde çok faydalıdır.
Kronik böbrek hastalığı tanısı konulması çocuk ve aile için stresli bir süreçtir. Bu stres zaman içerisinde sağlık ekibinin de desteği ile giderek azalmaktadır. Hastalık ile baş etmede zorluk yaşanıyor ise bunu mutlaka doktorunuza bildiriniz. Ayrıca çocuklarında kronik böbrek hastalığı olan diğer aileler ile iletişim kurmak faydalı olabilir.